ધોરણ 11| note 8 | વનસ્પતિ સૃષ્ટિ | મોસ | NCERT short note| Best biology short note

ધોરણ 11 
વનસ્પતિ સૃષ્ટિ

વનસ્પતિ સૃષ્ટિ|મોસ| NCERT short note| Best biology short note | ધોરણ 11

Note 8

મોસ 

> તેમને બ્રાયોપ્સિડા પણ કહેવાય છે

> બધા દ્વિઅંગીઓની જેમ, મોસના જીવન ચક્રમાં પણ બે પ્રકારના વનસ્પતિ દેહ સર્જાય છે - જન્યુજનક અને બીજાણુજનક 

> જન્યુજનક એ પ્રભાવી અવસ્થા છે  - તે જીવનચક્રનો મોટા ભાગનો સમય આવરે છે 

> જન્યુજનક અવસ્થામાં બે અવસ્થાઓ જોવા મળે છે

--> 1) પ્રતંતું અવસ્થા: 

----> આ પ્રથમ અવસ્થા છે - તે સીધી બીજાણુમાંથી વિકાસ પામે છે 

----> તે ભૂપ્રસારી (વિસર્પી - જમીન પર ફેલનારી)

----> તે લીલી હોય છે (પ્રકાશસંશ્લેષણ કરે છે)

----> તંતુમય હોય

----> શાખિત હોય 

--> 2) પર્ણમય અવસ્થા:

----> તે દ્વિતીયક પ્રતંતુમાંથી વિકાસ પામે (પ્રતંતુ અવસ્થાની શાખા, કે જે બીજાણુમાંથી ઉદભવેલા તંતુમાંથી વિકાસ પામી હોય - તેને દ્વિતીયક પ્રતંતુ કહેવાય)

----> અહીંથી તે પાર્શ્વિય કલિકા તરીકે ઉત્પન્ન થાય છે

----> તે પાતળી અને ટટ્ટાર ધરી ધરાવે છે

----> આ ધરી પર કુંતલાકાર રીતે પર્ણો ગોઠવાયેલા હોય 

> જન્યુજનક મૂલાંગો ધરાવે છે - તે બહુકોષીય અને શાખિત હોય છે - મૂળ જેવું કાર્ય- વનસ્પતિ દેહને જમીન સાથે જોડાયેલા રાખે 

> જન્યુજનક અવસ્થા લિંગી અંગો ધરાવે 

> પ્રજનન :

--> વાનસ્પતિક પ્રજનન 

----> અવખંડન દ્વારા

----> કલિકાસર્જન દ્વારા  (દ્વિતીયક પ્રતંતુ માં)

--> લિંગી પ્રજનન 

----> જન્યુજનક અવસ્થા બે પ્રકારના લિંગી અંગો ધરાવે

----> 1) પુંજન્યુધાની  - નર લિંગી અંગ - તે ચલિત નર જન્યુ ઉત્પન્ન કરે

----> 2) સ્ત્રીજન્યુધાની - માદા લિંગી અંગ - સ્થૂળ (અચલીત) માદા જન્યુ ઉત્પન્ન કરે

----> પર્ણમય પ્રરોહની ટોચ પર લિંગી અંગો ઉદભવે છે 

----> ફલન બાદ - ફલિતાંડ(યુગ્મનજ) બીજાણુજનકમાં વિકા પામે છે (તે પાદ, પ્રાવરદંડ અને પ્રાવર ધરાવે છે)

----> મોસમાં બીજાણુજનક એ લીવરવર્ટ કરતા વધારે વિકસિત હોય છે

 

સ્ફેગનમ જન્યુજનક

> મોસમાં બીજાણુ વિકિરણ :

--> મોસ એક ખાસ કાર્યપદ્ધતિથી બીજાણુ વિકિરણ કરે છે

--> બીજાણુઓ પ્રાવર માં ઉત્પન્ન થાય છે

--> extra information (સારી સમજણ માટે): પ્રાવરના અંતમાં ભાગે એક દાંત પ્રકારની રચના હોય - તે હાયગ્રોસ્કોપિક (ભેજ શોષી લેતા પદાર્થ)→ ભેજના સંપર્કમાં આવતા આ દાંત દ્વારા પ્રાવર બંધ થઈ જાય છે → અંદર ઉત્પન્ન થતાં બીજાણુ દાંત પર ચોંટી જાય છે → જ્યારે ભેજ સુકાઈ જાય છે→ ત્યારે દાંત ખૂલે છે → અને તેના ઉપર ચોંટેલા બીજાણુઓ વિખેરાય છે 

ફ્યુનારિયા જન્યુજનક અને બીજાણુજનક

> મોસનાં સામાન્ય ઉદાહરણો: 

--> ફ્યુનારિયા - લીલી/સામાન્ય મોસ

--> પોલિટ્રીકમ  - ખૂબ ઓછા ભેજમાં પણ ઉગી શકે 

--> સ્ફેગનમ - પીટ મોસ

Happy Learning!

Thank you for reading!

Manish Mevada

Urvi Bhanushali